Mijn Chinees Nieuwjaar

Mijn vriendin Ellie en ik hadden het er een aantal maanden geleden over dat het misschien wel eens tijd werd om haar ouders te ontmoeten. Hier in China ligt dat alleen erg gevoelig: je stelt je vriend/vriendin pas voor als je zo’n beetje zeker weet dat je op (korte) termijn gaat trouwen, enzo. Om die reden stond ik er niet echt om te springen, en Ellie zelf ook niet. We hebben namelijk (nog) helemaal niet van dat soort plannen maar er zouden gegarandeerd heel veel vragen komen. En daar hadden we gewoon helemaal geen zin in. Zodoende wisten haar ouders helemaal niet van mijn bestaan af en dat vonden we allebei helemaal prima. Maar goed, omdat het allemaal super gaat en we erg gelukkig zijn samen, besloten we dat ik dit jaar met haar mee zou gaan naar huis, om haar ouders en familie te ontmoeten en samen (Chinees) Nieuwjaar te vieren.

Ellie vertelde haar ouders begin januari over ons, en dat was een flinke schok voor ze. Ik ben hier namelijk een buitenlander, en in Nederland kunnen we er wat van, maar hier levert dat woord zo af en toe ook negatieve associaties op. Daarbij moet ik wel zeggen dat hier in ChongQing relatief weinig buitenlanders zijn, en mensen over het algemeen heel aardig tegen me doen. Maar ja, ik heb dan ook geen relatie met hun dochter, dus dan is het makkelijk aardig doen! ;-) Zodoende had Ellie in het begin bijna dagelijks haar (huilende) moeder aan de telefoon, en dat was best lastig. Ik moest haar vader toevoegen op (de Chinese versie van) Whatsapp en hem foto’s sturen. Hij wilde weten hoe mijn kennis van de Chinese cultuur was, en na wat heen en weer getyp liet ie me maar alvast weten dat mijn kennis niet al te best was. Dat is natuurlijk ook een manier op een band op te bouwen. Vervolgens kwam ie er via internet achter dat Nederland een soort kom is die zo kan volstromen met zeewater en dat onze economie ook maar zo zo is op dit moment. Kortom, hij stond er ook niet echt om te springen.
Maar toen had ik ze dus nog niet ontmoet.

Ellie’s ouders hebben een appartement in JiangJin. Dat ligt in het zuid-westen van de provincie ChongQing en is ongeveer een uur rijden met de bus vanuit de ChongQing City, waar ik woon. Het gebied is voormalig platteland en wordt nu razendsnel volgebouwd met woontorens. Dat ziet er erg vreemd uit: een hele tijd helemaal niets (af en toe een klein dorpje of een paar huisjes) en dan ineens een groep met tientallen/honderden hele hoge flats in de middle of nowhere. En dan heel veel van dat soort plekken. Sommigen zijn letterlijk spooksteden, omdat er gewoonweg (nog) niemand woont.

We kwamen daar maandagmiddag de 16e aan, met alle cadeaus die we hadden meegenomen voor haar familie. Omdat Ellie’s ouders nog niet waren aangekomen (die wonen 2000 kilometer verderop in de provincie GuangDong; het appartement hebben ze gekocht voor als ze oud zijn om daar met Ellie’s broertje en toekomstige vrouw te wonen) namen we de bus naar de kapperszaak van haar oom en tante. Die wonen een paar gebouwen verderop, maar hebben een kapsalon ergens in een dorpje in de buurt. Daar gingen we heen met de bus, en na kennis te hebben gemaakt hebben we daar gegeten en heb ik een beetje geholpen met haar opvegen en dergelijke. Daarna terug naar hun huis, waar we die nacht zouden slapen. Ellie’s oma had namelijk al gebeld om te zeggen dat we maar niet met z’n tweeën in het appartement van haar ouders moesten slapen die nacht, want stel je voor… Zodoende zaten we een uur later op de bank, en werd er voor de eerste keer (er zouden nog vele keren volgen die week) gevraagd naar onze toekomstplannen. Wanneer zouden we gaan trouwen? Wanneer zouden we een appartement gaan kopen? En een auto? Dat van dat appartement kopen is hier heel erg belangrijk. Dat betekent namelijk zekerheid. Dat de kwaliteit van appartementen hier ronduit slecht is, dat je appartement na 70 jaar (zo lang houden ze het nooit uit) weer eigendom is van de overheid, en dat als je je baan verliest, de bank je appartement gewoon afpakt, laten ze voor het gemak maar even achterwege.
Omdat we nog helemaal niet weten hoe we alles precies willen gaan doen waren we dus vlug uitgepraat. Na onder het genot van wat porties varkenstong, varkensmond en varkensoren de drinktest van Ellie’s oom succesvol te hebben ondergaan (dat is hier de manier om te testen of je een beetje een kerel bent) was het tijd om te slapen. Met haar neefje, want het is hier ondenkbaar dat je samen slaapt voor je getrouwd bent.

De volgende dag zouden Ellie’s ouders terugkomen. ’s Ochtends hebben we het appartement schoongemaakt en daarna boodschappen gedaan voor het avondeten. Haar ouders hadden namelijk gevraagd of Ellie het avondeten wilde maken omdat ze laat thuis zouden komen. Aan het einde van de middag kochten we nog wat laatste dingetjes, en toen we terug kwamen bleken haar ouders en broertje al te zijn gearriveerd. Tijd om kennis te maken dus!
Ellie’s vader is een klein mannetje met een luide stem die heel intimiderend overkomt. Hij is overduidelijk de baas in huis en iedereen doet direct wat ie zegt. Soms zegt ie niets maar wijst ie alleen maar. Dan doet nog steeds iedereen het. Haar moeder had duidelijk geen wat ze met mij aan moest en ze wist ook niet wat te zeggen, dus die dag hebben we helemaal geen contact gemaakt eigenlijk, op het voorstellen na natuurlijk. Ellie’s broertje is een aardige kerel van een jaar of twintig, die constant bezig is met doen wat z’n vader hem opdraagt.
Er was ook een oom meegekomen, en na thee te hebben gedronken (Ellie’s vader heeft een indrukwekkende thee-installatie gekocht die bijna net zo groot is als de complete salontafel, dus die moest en zou gebruikt worden) gingen we eten… in een restaurant. Dat we van alles en nog wat hadden gekocht en voorbereid maakte niet uit. Toen we bij het restaurant waren aangekomen herinnerde pa zich dat ie nog drank had staan thuis, dus Ellie’s broertje werd teruggestuurd om een fles te halen. Na tijdens het diner drinktest nr. 2 wederom succesvol te hebben doorstaan gingen we terug naar huis, alwaar nog eend geslacht diende te worden. Ellie en haar broertje waren tot twee uur ’s nachts bezig met het plukken van de eend en het schoonmaken van de keukenvloer, die compleet ondergespoten was met eendenbloed. Haar vader had daarvoor een gat in de keel van de eend gesneden, deze vervolgens halfdood in een emmer gegooid en ging toen zelf om twaalf uur al pitten. Al met al een bijzondere ontmoeting.

’s Nachts niet zo goed geslapen. De volgende morgen werd er om half acht heel hard op de deur gebonkt en geroepen dat we op moesten staan, en snel een beetje. Dat was Ellie’s vader weer. Ik sliep met haar broertje in een kamer en stond maar gauw op. De planning voor vandaag was het bezoek aan opa en oma van vaderskant, op het platteland in een gebied dat BaiSha heet. Die wonen in het huis waar Ellie de eerste tien jaar van haar leven heeft gewoond. Ze is namelijk opgevoed door haar opa en oma, iets dat hier in China heel normaal is. We kwamen aan rond een uur of elf en het was echt platteland in de meest extreme vorm. Het laatste stukje was over een modderige bergweg die menig auto zou slopen, en daar werd wel twintig keer gestopt, want iedere keer kwam Ellie’s pa weer een bekende tegen en dan werden er sigaretten uitgewisseld. Feitje: Chinezen zijn paffers, da’s echt niet normaal!
Toen we van de auto naar het huis liepen was ik erg onder de indruk van de omgeving. Het was een stuk mooier dan ik me vooraf had voorgesteld. Mooie, wat ruige natuur, maar ook grasvelden en rijstterrassen uit films/boeken, afgewisseld met berghellingen waarop gewassen groeiden. Een erg mooi geheel.
De omgeving was trouwens ook erg onder de indruk van mij. Ik denk dat ik (één van) de eerste buitenlander(s) ben die daar ooit is geweest. Ik werd letterlijk door iedereen nagestaard en op een gegeven moment reed er een motor voorbij waarop vier mensen zaten. Die keken alle vier om nadat ze voorbij reden. Dat zag er best grappig uit. Ook als er een bus voorbij reed was iedereen aan het kijken. Hoewel ik dat wel een beetje gewend ben inmiddels was het hier wel echt extreem.

Bij het huis aangekomen was er al heel wat familie aanwezig voor de lunch. Ik maakte kennis met iedereen, inclusief opa en oma. Ik moet heel eerlijk zeggen dat die compleet anders waren dan ik had verwacht. Ik had het telefoontje van haar oma nog in m’n achterhoofd dus ik had een flink vooroordeel, maar het bleken hele lieve spontane mensen te zijn. Hoewel ik ook heel erg bang was dat ze veel problemen met mij als buitenlander zouden hebben (zoals haar ouders) was dat juist geen moment te merken. Vooral oma was heel erg spontaan, opgewekt en vrolijk richting mij.

Dan wat over het huis. Het oude deel is oud en gebouwd van klei, met een houten fundering. Dat ziet eruit of het binnenkort gaan instorten, en waarschijnlijk gebeurt dat ook. Daartegenaan is een nieuw betonnen deel gebouwd, dat er degelijker uitziet. In het keukentje staat een gemetseld aanrecht waarin constant een houtvuur brandt, waardoor het hele huis naar vuur ruikt, en door het gebrek aan een schoorsteen blauw staat. Naast het aanrecht in het keukentje woont het varken, en daarnaast is een gat in de vloer dat als wc dient. Soms liepen er ook een paar kippen op het aanrecht, maar die werden er door oma snel weer uitgejaagd met een stok. Het was heel bijzonder om te zien hoe ze daar leven, maar het zag er wel heel natuurlijk uit.
Wat me trouwens wel opviel was dat er gigantisch veel asbest wordt gebruikt overal. Dat is in China nog helemaal geen issue.
Maar goed, toen gingen we eten. Chinees vlees heeft vaak veel (kraakbeen)botjes en harde dingetjes, en meestal eet ik daar een beetje omheen, omdat we dat in Nederland nu eenmaal zo gewend zijn. Omdat ik nu naast Ellie’s vader aan de drinktafel (daar is tie weer) zat, was het niet echt een optie om te priekeprakken. Dus het klinkt misschien een beetje pornofilmachtig, maar op een gegeven moment slikte ik alles maar gewoon door.

Omdat Ellie’s familie erg traditioneel is, werd er ’s middags voor het huis, binnen in het huis en in de keuken nep geld verbrand, werden er kaarsjes en wierook gebrand om de doden te eren en welkom te heten. Vervolgens werd en knalvuurwerk afgestoken voor het huis. Daarna gingen we naar de graven van opa’s vader en grootvader. Tijdens Nieuwjaar worden namelijk ook de doden geëerd/herdacht. Dus gingen we op pad met kaarsen, wierook, nep geld, bordjes eten en een honderdduizendklapper. Na de ceremonie, die van oud tot jong steeds iets minder serieus werd genomen (opa heel uitgebreid op z’n knieën buigen, pa half/half en Ellie vooral uitkijkend dat haar broek niet vies werd) was het vuurwerktijd, en toen terug naar huis. ’s Avonds samen gegeten en toen met de auto terug naar het appartement van Ellie’s ouders. Althans, dat was de bedoeling, want toen we drie kwartier hadden gereden belde één van haar vaders vrienden van het platteland. Die wou hem nog iets geven, dus reden we weer drie kwartier terug. Vervolgens in een ruimte met heel veel mensen gezeten, terwijl pa thee aan het drinken was. Na een half uur gingen we gelukkig alsnog terug. Daar vanaf het balkon op de twintigste verdieping naar het vuurwerk gekeken om twaalf uur, en vervolgens naar bed.

Na een wederom niet heel erg goede nacht slaap werd er donderdagochtend bijtijds weer op de deur gebonkt. Hoewel ik graag wilde douchen (Chinezen douchen over het algemeen ’s avonds) werd mij medegedeeld dat het op Nieuwjaarsdag vanuit traditioneel oogpunt beter was niet te douchen. Zo gingen we ’s ochtends vroeg ongedoucht dus gezellig op pad naar een oom, om daar te gaan lunchen. Ellie’s opa en oma waren de vorige nacht mee terug gegaan naar het appartement, maar omdat we nu naar familie van haar moeders kant gingen werden opa en oma onderweg vlakbij huis afgezet. Hoewel, afgezet; er werd ze toegesnauwd dat ze snel moesten uitstappen, en voordat ik goed en wel doorhad wat er aan de hand was waren we alweer weggereden. In de zijspiegel zag ik ze ons nog een beetje beduusd nakijken.
Onderweg werd er gestopt om sigaretten, melk en fruit te kopen als cadeau voor de gastheer/-vrouw. Dat is hier in China traditie. Dat kopen moest snelsnelsnel, maar uiteindelijk ging het alsnog niet snel genoeg en dat kregen we dan ook te horen. Uiteindelijk aangekomen bij de oom, bleek deze in een gigantische kast te wonen, samen met een zwager (ofzoiets) die eigenaar was van het complete pand. Eerste gingen we lunchen bij de oom, die op de derde verdieping woonde in een gigantisch appartement. Ik zat weer aan de drink/mannentafel, en er werd voor honderden euro’s aan drank genuttigd. Ellie’s vader was na twintig minuten compleet van de kaart, dus ik moest weer de nodige grappen incasseren, maar ik hield me maar weer in.

Vervolgens gingen we naar de eerste verdieping, om daar in het huis van de zwager te gaan karaoken. Dat is de nationale hobby in China. De meeste Chinezen doen dat echter niet thuis, maar buiten de deur, in zogenaamde KTV’s, ofwel karaokebars.
Het huis op de eerste (en tweede, want er was een trap binnen) verdieping was echt gigantisch, maar bovenal extreem luxe. Ik had nog nooit zoiets van binnen gezien, maar het was te vergelijken met was je weleens in tv-programma’s ziet. Na een rondleiding te hebben gehad vertelde die man me dat ie was begonnen met niets, maar dat ie nu nooit meer hoefde te werken. Dat laatste geloofde ik in ieder geval. Ellie’s vader was, zoals verwacht, gigantisch onder de indruk van deze man, en bij elke nieuwe ruimte die we tijdens de rondleiding binnengingen werden er weer handen geschud en vertelde hij hoe succesvol deze man wel niet was. Sommige mensen vinden dat gewoon heel belangrijk, dacht ik toen. Die man zelf was overigens helemaal niet zo. Gewoon vriendelijk, kalm en totaal niet uit de hoogte. Ik had ook het idee dat ie dat gelik ook niet zo nice vond.
Maar goed, er moest ge-karaoket worden. Eerst een uurtje dronken geschreeuw aangehoord, maar vervolgens ging Ellie’s pa z’n roes uitslapen, en na lang aandringen van iedereen hebben Ellie en ik samen een liedje gezongen. Heal the World van Michael Jackson; je moet toch wat ;-)

’s Avonds gegeten en daarna met Ellie en haar nichtje vuurwerk afgestoken. Nadat ik vorig jaar met mijn vriend René een aantal slechte lontjes had hoefde het voor mij niet meer zo nodig, maar het was toch wel weer leuk nu. :-)
Toen we later ’s avonds terug waren bij het appartement van Ellie’s ouders kwam dan eindelijk hetgeen waarop ik al die tijd had gewacht: het kruisverhoor. Ik moest weer heel veel aanhoren (appartement kopen), maar ik heb ze uiteindelijk wel gerust kunnen stellen en kunnen overtuigen van mijn/onze goede bedoelingen.
Daarna was het bedtijd, want de volgende dag stond er weer een familielunch op de agenda. Ellie’s moeder ging nog wel douchen voor het slapengaan. Hoewel ze ’s ochtends nog zeiden dat dat niet goed was, waren ze nu blijkbaar weer van gedachten veranderd. Niets zo veranderlijk als een Chinees…:-)

Na opnieuw niet echt goed te hebben geslapen kon ik deze keer wel douchen ’s ochtends. We gingen op deze vrijdagochtend alweer vroeg op pad, want we zouden gaan lunchen bij Ellie’s oma, van haar moeders kant. Die woont ook op het platteland, maar dan samen met een oom en tante, in een dorp in de buurt van de andere opa en oma. Aangekomen viel het op dat het er (wederom) erg armoedig uitzag allemaal. Ellie’s oma kwam op mij over als een aardige vrouw, die in tegenstelling tot de andere opa en oma niet probeerde met mij te praten. Het viel mij op dat zowel de oma als de tante alleen maar aan het werk waren de hele tijd en verder niets zeiden. Ook tijdens het eten stonden ze er maar een beetje bij, af en toe glimlachend, maar ze zeiden verder niets. De betreffende oom is een alcoholist (wat tijdens de lunch en later tijdens het avondeten goed duidelijk werd) dus dat zou een verklaring kunnen zijn. Ik had namelijk niet het idee dat hij hen veel ruimte voor een eigen mening geeft.

Ellie’s oom en tante hebben ook een dochter van een jaar of vijftien. Die is een aantal jaren geleden gestopt met school en werkt sindsdien in en rondom het huis. Ik heb het daar met Ellie over gehad later, want ik kan me niet voorstellen dat iemand die zo jong is voor de rest van haar leven in die situatie blijft leven. Het was overal viezig, er was in het ‘huis’ op een enkel plekje een gloeilamp maar verder geen ramen dus donker en ook hier een gat in de vloer naast de varkens als toilet. Ik ben ervan overtuigd dat deze delen van het Chinese platteland zich de komende twintig jaar onder druk van de Chinese overheid (gigantisch) gaan ontwikkelen, dus zo’n meisje zal zich hoe dan ook moeten aanpassen aan een ander leven. Misschien komt het ook wel doordat de omgeving op een bepaalde manier een deprimerende indruk op me maakte. Ik kon me in ieder geval niet voorstellen dat iemand die nog zo jong is voor de rest van z’n leven in die omstandigheden wil blijven leven. Eigenlijk net Lelystad! :-P

Maar goed, zijweggetje. In ieder geval, na de lunch maakte ik met Ellie, haar moeder en tante een wandeling. Dit was namelijk hun geboorteplaats en Ellie’s moeder was veel relaxter richting mij (ongetwijfeld ook door het gesprek van de vorige avond) en vertelde me ook van alles, over hoe ze daar waren opgegroeid enzo. Toen we terugkwamen was het weer tijd om wat dronkenmansgrappen te ondergaan, waarna we naar het graf van Ellie’s opa gingen. Daar werd hetzelfde ritueel uitgevoerd als twee dagen eerder, inclusief vuurwerk. ’s Avonds gingen we niet terug naar het appartement, maar reden we naar het huis van Ellie’s opa en oma om daar te slapen. Althans, haar broertje reed, maar omdat ie geen rijbewijs heeft en flink had gedronken nam haar vader het weer over nadat het een paar keer bijna mis was gegaan. Hier kan dat gewoon allemaal.
Dit was mijn eerste nacht op het ‘echte’ platteland. Nadat het donker was geworden was er eigenlijk weinig te doen, dus gingen we op tijd slapen. Ik deelde opnieuw een bed met Ellie’s broertje, maar ik kreeg van haar oma wel een extra grote deken. Ik kon aan alles merken dat ze er echt alles aan deed om het me allemaal zo goed mogelijk naar de zin te maken.

Ondanks de goede zorgen deed ik die nacht geen oog dicht. Als kussen had ik een zak met rijstevelletjes, en dat is wel zacht, maar bij de kleinste beweging kraakt dat als een gek. Alle slaapgebrek van de afgelopen dagen hadden inmiddels mijn gezondheid ook aardig beïnvloed: ik was flink aan het snotteren en begon me een beetje grieperig te voelen (als ik niet zoveel had gedronken de hele tijd dan was ik waarschijnlijk al lang ziek geweest! :-P). Ik had dan ook met Ellie afgesproken dat ik die dag na het ontbijt weer terug naar school zou gaan. Toen ze dat de vorige dag aan haar ouders vertelde werden die boos op haar, omdat die dachten dat ze mij had weggestuurd. Ik was na het ontbijt dan ook van plan afscheid te nemen, maar toen kwam oma nog naar me toe om te vragen of ik alsjeblieft nog wilde blijven tot en met de lunch. Ze had namelijk een eend die ze zou klaarmaken. Daar kun je natuurlijk geen nee tegen zeggen, dus bleef ik tot na de lunch. Ellie liet mij in de tussentijd nog wat grotten zien die in de Tweede Wereldoorlog werden gebruikt als schuilplaats tijdens Japanse bombardementen.

Toen we daarvan terugkwamen zat er voor het huis een echtpaar met een meisje van een jaar of twintig te wachten. Ellie vertelde mij dat dit meisje zou worden voorgesteld aan haar broertje. Zo gaat dat hier: als de ouders/grootouders het te lang vinden duren voordat je met iemand thuiskomt, beginnen ze zelf wel te zoeken. En er is in het dorp/de buurt altijd wel iemand die een (klein)zoon/-dochter heeft die nog niemand heeft dus dan wordt zo’n jongen/meisje gedwongen aan een wildvreemde voorgesteld. En het gebeurt, vooral op het platteland, regelmatig dat als de ouders het een goede partij vinden, het kind zelf er niets meer over te zeggen heeft. Ik weet overigens niet hoe het in dit geval is afgelopen. De officiële ontmoeting (wat me heel erg gênant lijkt) zou pas plaatsvinden na de lunch.
Na de eendenlunch heb ik afscheid genomen van iedereen. Toen ik uiteindelijk weg wilde gaan kwam Ellie’s oma nog aanrennen met een zogenaamde HongBao, wat letterlijk rode envelop betekent. Dit is, zoals de naam al doet vermoeden, een rode envelop. In een HongBao zit altijd geld en het bedrag is afhankelijk van de situatie. Kinderen krijgen tijdens ieder Nieuwjaar een HongBao van (vrouwelijke) familieleden, maar werknemers bijvoorbeeld ook van hun baas. Wanneer je iemand om een (grote) gunst wilt vragen is een HongBao ook onmisbaar. Ik wil niet zeggen dat dit iets te maken heeft met corruptie, maar ook niet van niet. ;-)
In ieder geval, ik kreeg een HongBao van oma, en Ellie zei dat ik die niet moest aannemen, maar haar vader zei van wel, dus deed ik het maar wel. Toen ik de envelop opende zat er 200 Yuan in, en dat is voor mensen op het platteland heel veel geld. Ik ga het geld dan ook niet houden, dus moet ik nog even een manier verzinnen hoe ik het kan teruggeven zonder te beledigen. De HongBao die ik kreeg betekent trouwens dat ik door Ellie’s opa en oma ben geaccepteerd, dus dat is goed nieuws!:-)


Nu ik alles nog eens overdenk kan ik alleen maar concluderen dat ik een hele bijzondere ervaring rijker ben. Het was heel anders dan ik me vooraf had voorgesteld, en hoewel het zo nu en dan flink afzien was, was het echt super om dit allemaal mee te maken. Misschien komt Ellie’s vader niet al te sympathiek over in mijn verhaal, en misschien gedroeg ie zich ook vaak niet zo, maar ik houd zelf in ieder geval in m’n achterhoofd dat er gigantische verschillen zijn. Cultuur, generatie, maar ook afkomst. We hebben samen in ieder geval ook een aantal goede gesprekken gehad, en dat is ook belangrijk om te vermelden. Ik ben in ieder geval heel erg blij dat ik dit allemaal heb meegemaakt!


Groet,
Thomas

P.S. de foto’s volgen later via Facebook.